Postępowanie rozwodowe w Polsce może być dla wielu osób niezrozumiałe i stresujące. W niniejszym artykule postaramy się opisać podstawowe zagadnienia dotyczące procesu rozwodowego tj. opłaty, niezbędne dokumenty, formę wyroku, kwestie dotyczące alimentów, władzy rodzicielskiej oraz planu rodzicielskiego.
1. Postępowanie rozwodowe – jak przebiega i ile może trwać
Postępowanie rozwodowe w Polsce rozpoczyna się od złożenia pozwu rozwodowego w sądzie. Pozew musi zawierać niezbędne dokumenty, takie jak odpis skrócony aktu małżeństwa, odpisy skrócone aktu urodzenia dzieci, powołane dowody. Nadto w pozwie należy wskazać żądania pozwu oraz przytoczyć uzasadnienie dla tych żądań.
Opłata sądowa od pozwu wynosi 600 zł. Ponadto w zależności od żądań pozwu oraz powołanych dowodów w sprawie mogą pojawić się kolejne koszty związane z toczącym się postępowaniem. W szczególności należy wymienić tu koszt wywiadu kuratorskiego (zwykle łączny koszt wyniesie poniżej 500 zł), koszty opinii OZSS (wraz z opiniami uzupełniającymi koszt nie powinien przekroczyć 1. 000 – 2. 000 zł) oraz potencjalnie zwrot kosztów i utraconych dochodów świadków o ile zawnioskują o przyznanie takich świadczeń.
Proces może trwać od kilku miesięcy (w wypadku zgodnego pozwu o rozwód bez orzekania o winie) do nawet kilku lat (w przypadku spraw obejmujących orzekanie o winie w rozpadzie pożycia małżonków), w zależności od skomplikowania sprawy, dyspozycyjności stron, liczby dowodów i terminów rozpraw sądowych.
Zazwyczaj sprawa o rozwód kończy się na jednej rozprawie w wypadku braku żądania orzekania o winie. W wypadku spraw wysoce spornych, gdzie dochodzi do walki o wysokość alimentów, władzę rodzicielską nad dziećmi oraz ustalenia winy w rozpadzie pożycia sprawa składa się z wielu rozpraw, na których dochodzi do przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Przed pierwszą rozprawą Sąd doręczy pozew drugiej stronie zobowiązując ją do ustosunkowania się do stanowiska wyrażonego w pozwie rozwodowym.
2. Wyrok rozwodowy – co zawiera?
Wyrok rozwodowy orzeka rozwiązanie małżeństwa przez rozwód i może zawierać rozstrzygnięcia dotyczące winy stron. Ponadto jeżeli małżonkowie mają dzieci wyrok będzie zawierał rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej, kontaktach z dziećmi, alimentach. W wyroku może pojawić się również rozstrzygnięcie o wspólnym mieszkaniu stron oraz dotyczące podziału majątku stron. Te dwa rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym pojawiają się niebywale rzadka. Ponadto, jeżeli zostanie zgłoszony stosowny wniosek, wyrok będzie zawierał rozstrzygnięcie o kosztach procesu.
3. Orzekanie o winie – jakie dowody są potrzebne?
W przypadku orzekania o winie jednego z małżonków, strona powołująca się na winę drugiej strony musi przedstawić dowody, takie jak zeznania świadków, dokumentacja medyczna czy korespondencja. Ponadto bardzo często w tego typu sprawach powołuje się również ewentualne sprawy karne dotyczące małżonka winnego rozpadu pożycia stron. Stron jako dowód może powołać w zasadzie każde źródło dowodowe wykazujące winę drugiego małżonka. W sprawach rozwodowych Sądu zazwyczaj bardzo liberalnie podchodzą do kwestii dopuszczania dowodów.
Jeśli małżonkowie zdecydują się na odstąpienie od orzekania o winie, nie muszą przedstawiać dowodów dotyczących przyczyn rozpadu małżeństwa.
4. Alimenty i postępowanie zabezpieczające – jak je ustalić?
W przypadku ustalania alimentów dla dzieci lub małżonka, sąd bierze pod uwagę potrzeby uprawnionego i możliwości dłużnika. Dowody potrzebne do uzyskania jak najwyższych alimentów to dokumentacja dochodów i wydatków, świadectwa pracy, umowy o pracę. Bardzo przydatnymi w tym zakresie są również dokumenty wskazujące na atypowe potrzeby uprawnionego lub zobowiązanego do alimentów. W szczególności znaczenie będą mieć tu kwestie związane z podwyższonymi wydatkami ze względu na zdrowie, dodatkowe zainteresowania dzieci, potrzeby edukacyjne itp. Zazwyczaj wraz z pozwem rozwodowym składa się wniosek o zabezpieczenie alimentów na rzecz małoletnich dzieci lub małżonka. Zwykle Sąd wyda postanowienie zabezpieczające po wysłuchaniu stron na rozprawie, aczkolwiek zgodnie z obowiązującymi przepisami może również wydać takie orzeczenie przed pierwszą rozprawą.
5. Podział majątku w rozwodzie?
Podział majątku małżonków jest możliwy, jeśli występuje wspólnota majątkowa. Zazwyczaj jednak ze względu na skomplikowany charakter kwestii podziału majątku wspólne Sądy Okręgowe oddalą wniosek o dokonanie takiego podziału.
6. Przebieg rozpraw rozwodowych – co się na nich dzieje
Rozprawy rozwodowe to etap postępowania sądowego, na którym strony przedstawiają swoje argumenty, dowody i świadków w celu wykazania swojego stanowiska w sprawie. Przebieg rozpraw rozwodowych jest następujący:
- Wyznaczenie terminu rozprawy: Po złożeniu pozwu rozwodowego przez jedno z małżonków sąd wyznacza termin pierwszej rozprawy. Strony otrzymują zawiadomienia o terminie i miejscu rozprawy.
- Przebieg rozprawy: Rozprawa rozpoczyna się od przedstawienia pozwu przez powoda i ewentualnych zarzutów przez pozwanego. Następnie sąd może przeprowadzić przesłuchanie informacyjne stron (w szczególności w zakresie informacji dotyczących złożonych wniosków o zabezpieczenie)
- Przesłuchanie świadków: Jeśli strony zgłoszą świadków, sąd przesłucha ich w celu zdobycia dodatkowych informacji na temat sprawy. Świadkowie mogą składać zeznania pod przysięgą i odpowiadają na pytania zadane przez sąd, strony oraz ich pełnomocników.
- Wezwanie biegłych: W toku postępowania strony mogą żądać, aby Sąd wezwał biegłych w celu złożenia ustnej opinii uzupełniającej i odpowiedzi na pytania stron.
- Przesłuchanie stron: Po przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego Sąd przeprowadzi dowód z przesłuchania stron. Dowód ten jest obligatoryjny. Wbrew jednak powszechnemu przekonaniu, uchylanie się przez jednego z małżonków od stawienia na rozprawie nie sprawi, że postępowanie rozwodowe nie zostanie przeprowadzone. W takiej sytuacji Sąd ograniczy dowód do przesłuchania jednej ze stron/
- Mowy końcowe: Po przedstawieniu dowodów strony mają możliwość wygłoszenia mowy końcowej, podsumowującej ich argumenty. Następnie sąd zamyka przewód sądowy i wyznacza termin ogłoszenia wyroku lub ogłasza wyrok na tej samej rozprawie.
- Ogłoszenie wyroku: Sąd ogłasza wyrok, który orzeka rozwiązanie małżeństwa przez rozwód i może zawierać rozstrzygnięcia dotyczące winy stron, władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi, alimentów oraz podziału majątku. Wyrok jest uzasadniany ustnie przez sędziego, który wyjaśnia, jakie argumenty i dowody wpłynęły na jego decyzję. Strony otrzymują pisemne uzasadnienie wyroku jedynie jeżeli zgłosiły o to stosowny wniosek.
Od wyroku przysługuje apelacja, której najważniejsze aspekty zostaną omówione w następnym artykule.

Artykuł sporządzony został przez adwokata Mateusza Jankowskie z Kancelarii Adwokackiej we Wrocławiu, które posiada wieloletnią praktykę m. in. w prowadzeniu spraw o odszkodowanie i zadośćuczynienie za wypadek samochodowy.
W razie pytań zapraszam do kontaktu